Aktualności

Komisja Europejska przedstawiła dziś projekt przepisów, które mają umożliwić Unii Europejskiej skuteczniejszą walkę z dopalaczami – nowymi substancjami psychoaktywnymi stosowanymi zamiast nielegalnych narkotyków takich jak kokaina i ekstazy. Na podstawie przepisów proponowanych przez Komisję szkodliwe substancje psychoaktywne będą szybko wycofywane z rynku bez uszczerbku dla ich legalnego wykorzystania do celów przemysłowych i handlowych. Wniosek opracowano po ostrzeżeniach Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) oraz Europolu dotyczących skali tego zjawiska, a także po publikacji sprawozdania z 2011 r., w którym stwierdzono, że obecny unijny mechanizm przeciwdziałania problemowi nowych substancji psychoaktywnych wymaga wzmocnienia.

Wniosek w sprawie nowych przepisów przedstawiła dziś wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Viviane Reding wraz z wiceprzewodniczącym Antonio Tajanim oraz komisarzem Tonio Borgiem.

„Dopalacze stanowią coraz większy problem w Europie i zagrażają przede wszystkim młodym ludziom. W sytuacji pozbawionego granic rynku wewnętrznego do rozwiązania tego problemu potrzebne są wspólne przepisy UE” – powiedziała wiceprzewodnicząca Viviane Reding, unijna komisarz ds. sprawiedliwości. „Proponujemy dziś stanowcze unijne prawo dotyczące nowych substancji psychoaktywnych, aby UE mogła działać szybciej i skuteczniej, w tym tymczasowo wycofywać szkodliwe substancje z rynku ze skutkiem natychmiastowym.”

Nowe substancje psychoaktywne stanowią coraz większy problem, w latach 2009-2012 ich liczba w UE potroiła się. W 2013 r., jak dotąd, co tydzień zgłaszano więcej niż jedną nową substancję. Zjawisko to wymaga działania na szczeblu europejskim. Substancje te są coraz łatwiej dostępne przez internet i szybko rozpowszechniane wśród państw członkowskich UE: 80 proc. nowych substancji psychoaktywnych wykrywa się w więcej niż jednym państwie UE.

Najbardziej narażone jest młode pokolenie: Według badania Eurobarometru z 2011 r. na temat stosunku młodzieży do narkotyków 5 % młodych ludzi w UE zażyło taką substancję przynajmniej raz w życiu. Najwięcej takich osób było w Irlandii – 16 %, a następnie w Polsce, na Łotwie i w Wielkiej Brytanii – blisko 10%. Substancje te stanowią duże zagrożenie dla zdrowia publicznego i całego społeczeństwa (zob. załącznik 2).

Zażywanie nowych substancji psychoaktywnych może mieć śmiertelne skutki. Uważa się na przykład, że substancja 5-IT spowodowała zgon 24 osób w czterech państwach UE w okresie zaledwie pięciu miesięcy między kwietniem a sierpniem 2012 r. Substancję 4-MA o działaniu podobnym do amfetaminy wiąże się ze śmiercią 21 osób w czterech państwach UE w latach 2010-2012.

Europa musi działać w sposób skuteczny i zdecydowany. Obecny system wykrywania i zakazywania tych nowych narkotyków, ustanowiony w 2005 r., już nie spełnia oczekiwań. Wniosek Komisji usprawni i przyspieszy unijne działania w zakresie przeciwdziałania nowym substancjom psychoaktywnym, ponieważ zapewni:

• Szybszą procedurę: Obecnie objęcie danej substancji zakazem w UE zajmuje przynajmniej dwa lata. W przyszłości Unia będzie w stanie wprowadzić taki zakaz w ciągu zaledwie 10 miesięcy (zob. załącznik 1). W wyjątkowo poważnych sytuacjach procedura ta zostanie jeszcze bardziej skrócona, ponieważ możliwe będzie również wycofanie substancji z rynku ze skutkiem natychmiastowym na okres jednego roku. Dzięki temu przepisowi dana substancja nie będzie już dostępna dla konsumentów, a w tym czasie przeprowadzona zostanie pełna ocena ryzyka. W obowiązującym teraz systemie nie ma możliwości zastosowania środków tymczasowych i Komisja musi czekać, aż sporządzone zostanie sprawozdanie z pełnej oceny ryzyka, zanim przedstawi wniosek w sprawie ograniczeń dotyczących danej substancji.
• Bardziej proporcjonalny system: Nowy system pozwoli na stosowanie stopniowego podejścia, dzięki któremu substancje, które stwarzają umiarkowane zagrożenie, zostaną objęte ograniczeniami na rynku konsumenckim, natomiast substancje stanowiące duże zagrożenie – pełnymi ograniczeniami rynkowymi. Tylko najbardziej szkodliwe substancje, które stwarzają poważne zagrożenie dla zdrowia konsumentów, zostaną poddane przepisom prawa karnego, jak w przypadku nielegalnych narkotyków. W aktualnym systemie Unia ma tylko dwa rozwiązania do wyboru: niepodejmowanie żadnego działania na poziomie UE lub nałożenie pełnych ograniczeń rynkowych i sankcji karnych. Ten brak opcji oznacza, że wobec niektórych szkodliwych substancji Unia nie podejmuje obecnie żadnych działań. W nowym systemie Unia będzie mogła zająć się większą liczbą przypadków i zastosować bardziej proporcjonalne środki, dostosowując działania do zagrożeń i uwzględniając legalne wykorzystanie substancji do celów handlowych i przemysłowych.

Aby wniosek Komisji stał się obowiązującym prawem, musi zostać przyjęty przez Parlament Europejski i państwa członkowskie w Radzie Unii Europejskiej.