Dokumenty UE

Unia Europejska opiera się na zasadach praworządności. Oznacza to, że podstawą wszystkich jej działań są traktaty, przyjęte dobrowolnie i demokratycznie przez wszystkie państwa członkowskie. Na przykład jeżeli dany obszar polityki nie jest wymieniony w traktacie, Komisja nie może proponować przepisów dotyczących tego obszaru.

Traktat jest wiążącą umową między państwami członkowskimi UE. Określa się w nim cele UE, zasady funkcjonowania instytucji UE, sposób podejmowania decyzji oraz relacje między UE a jej państwami członkowskimi.

Traktaty są zmieniane, aby polityka UE stawała się bardziej skuteczna i przejrzysta, była przygotowana na przyjęcie nowych państw członkowskich i obejmowała nowe obszary współpracy, takie jak wspólna waluta.

W oparciu o traktaty instytucje UE mogą przyjmować przepisy, które są następnie wdrażane przez państwa członkowskie. Pełne teksty traktatów, prawodawstwa, orzecznictwa i wniosków legislacyjnych można znaleźć w bazie unijnych aktów prawnych EUR-Lex.

Do najważniejszych dokumentów, na których opiera się Unia Europejska należą:

Traktat lizboński

• Data podpisania: 13 grudnia 2007 r.
• Data wejścia w życie: 1 grudnia 2009 r.
• Cel: Unia Europejska ma być bardziej demokratyczna, skuteczniejsza i zajmować wspólne stanowisko w sprawie globalnych problemów, takich jak zmiana klimatu, wypowiadając się jednym głosem.
• Najważniejsze zapisy: Traktat lizboński wyjaśnia, które uprawnienia:
• należą do UE
• należą do państw członkowskich UE
• są dzielone.

Traktat nicejski

• Data podpisania: 26 lutego 2001 r.
• Data wejścia w życie: 1 lutego 2003 r.
• Cel: reforma instytucji umożliwiająca efektywne funkcjonowanie UE przy 25 państwach członkowskich.

Traktat amsterdamski

• Data podpisania: 2 października 1997 r.
• Data wejścia w życie: 1 maja 1999 r.
• Cel: reforma instytucji UE w ramach przygotowania do przyjęcia nowych państw członkowskich.

Traktat o Unii Europejskiej – traktat z Maastricht

• Data podpisania: 7 lutego 1992 r.
• Data wejścia w życie: 1 listopada 1993 r.
• Cel: przygotowanie europejskiej unii walutowej i wprowadzenie elementów unii politycznej (obywatelstwo, wspólna polityka zagraniczna i wspólna polityka spraw wewnętrznych).
• Najważniejsze zapisy: ustanowienie Unii Europejskiej i wprowadzenie procedury współdecyzji, przyznanie Parlamentowi większej roli w procesie decyzyjnym. Nowe formy współpracy między rządami UE – na przykład w obszarze obrony, sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

Jednolity akt europejski

• Data podpisania: 17 lutego 1986 r. (Luksemburg) / 28 lutego 1986 r. (Haga)
• Data wejścia w życie: 1 lipca 1987 r.
• Cel: reforma instytucji w ramach przygotowań do członkostwa Portugalii i Hiszpanii oraz przyspieszenie procesu decyzyjnego w ramach przygotowań do jednolitego rynku.
• Najważniejsze zapisy: rozszerzenie procedury głosowania większością kwalifikowaną w Radzie (pojedynczemu krajowi jest trudniej zawetować proponowane przepisy), utworzenie procedur współpracy i zgody, zwiększenie wpływu Parlamentu.

Traktat fuzyjny – traktat brukselski

• Data podpisania: 8 kwietnia 1965 r.
• Data wejścia w życie: 1 lipca 1967 r.
• Cel: usprawnienie działania instytucji europejskich.
• Najważniejsze zapisy: utworzenie jednej Komisji i jednej Rady dla trzech wspólnot europejskich (EWG, Euratom, EWWiS). Uchylony traktatem amsterdamskim.

Traktaty rzymskie – traktaty EWG i EURATOM

• Data podpisania: 25 marca 1957 r.
• Data wejścia w życie: 1 stycznia 1958 r.
• Cel: powołanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Euratom).
• Najważniejsze zapisy: rozszerzenie procesu integracji europejskiej na ogólną współpracę gospodarczą.

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

• Data podpisania: 18 kwietnia 1951 r.
• Data wejścia w życie: 23 lipca 1952 r.
• Data wygaśnięcia: 23 lipca 2002 r.
• Cel: stworzenie współzależności na rynku węgla i stali, tak aby jeden kraj nie mógł mobilizować sił zbrojnych bez wiedzy innych krajów. Złagodzenie braku zaufania i napięć po drugiej wojnie światowej. Traktat EWWiS wygasł w 2002 roku.

Do zmian traktatów założycielskich dochodziło, gdy do UE przystępowały nowe kraje:

• 1973 r. (Dania, Irlandia, Wielka Brytania)
• 1981 r. (Grecja)
• 1986 r. (Hiszpania, Portugalia)
• 1995 r. (Austria, Finlandia, Szwecja)
• 2004 r. (Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Czechy, Słowacja, Słowenia, Węgry).
• 2007 r. (Bułgaria, Rumunia)